Về bài thơ GỬI VỀ THÀNH VINH của Vũ Tuấn Anh

GỬI VỀ THÀNH VINH

Ngắm sông Cầu nhớ thành Vinh
Yêu câu ví dặm ân tình giận - thương
Dòng Lam đâu dễ tỏ tường...
Gió Lào, nắng cháy vấn vương anh rồi

Muốn về... cùng hát người ơi
Gừng cay muối mặn khắc lời tri âm
Trao em chiếc nón ba tầm
Mớ ba mớ bảy mỗi lần gặp nhau...

(Thơ Vũ Tuấn Anh)

Đọc bài thơ “Gửi về thành Vinh” của Vũ Tuấn Anh, LonelyMan không khỏi bồi hồi, xúc động. Khi ngắm nhìn những con chữ trong bài lục bát này, LonelyMan thầm nghĩ:”Đúng là thơ của người Kinh Bắc chính hiệu! Mà người Quan họ phải lòng Xứ Nghệ cũng là duyên số thôi!”.

Bài thơ của Vũ Tuấn Anh mang đậm bản sắc của người Kinh Bắc ở chỗ nào vậy?

Trước hết, “Gửi về thành Vinh” là một trong vô vàn những minh chứng về cái duyên giữa người Kinh Bắc với người Xứ Nghệ (Nghệ An và Hà Tĩnh bây giờ) đã bao đời nay. Từ mấy trăm năm trước, một cô gái Quan Họ tài sắc vẹn toàn (bà Trần Thị Tần) đã say vị tể tướng dưới thời Lê là Nguyễn Nghiễm (già hơn bà tới 32 tuổi), để rồi thành “bà ba” của ông . Mối tình giữa trai tài gái sắc của hai miền dân ca Kinh Bắc – Xứ Nghệ ấy đã cho nước Việt một đại thi hào Nguyễn Du.

Ấy là chuyện xưa! Còn thời nay thì sao? Hẳn rất nhiều người biết và yêu bài hát “Làng Quan Họ quê tôi” của Nguyễn Trọng Tạo. Nhà thơ, nhạc sĩ này là người Nghệ An chính hiệu, vậy mà ông nhận Quan Họ là quê mình! Ông quên mất quê cha đất tổ rồi chăng? Không hề, bởi cũng chính ông là tác giả của “Khúc hát sông quê” viết về dòng sông quê ở Xứ Nghệ đó thôi, mượt mà, sâu lắng, và chan chứa yêu thương dành cho nơi chôn rau cắt rốn. Vậy là, với người Nghệ thì Quan Họ cũng là quê hương, thân thương như Xứ Nghệ vậy. Và với người Quan Họ, Xứ Nghệ cũng gần gũi thân thương như miền Kinh Bắc. Bởi thế cho nên, chuyện chàng thi sĩ Kinh Bắc, Vũ Tuấn Anh, ngồi ngắm sông Cầu mà lòng dạ lại nhớ thành Vinh và dòng sông Lam âu cũng là chuyện thường tình, âu là một minh chứng cho cái duyên định mệnh giữa hai miền dân ca.

Một điểm khác trong "Gửi về thành Vinh" cho thấy cái bản sắc Kinh Bắc đậm đà ấy là cái chất dân ca trong bài thơ. Chúng ta dễ dàng thấy Xứ Nghệ trong bài thơ không chỉ qua việc gọi thẳng tên "thành Vinh" hay "dòng Lam", mà còn qua những yếu tố gợi nhớ dân ca Xứ Nghệ qua những nét chấm phá tinh tế của tác giả: "ví dặm", "giận-thương", "tỏ tường". Đọc "Gửi về thành Vinh", hẳn ai cũng thấy âm vang làn diệu dân ca Xứ Nghệ, Giận mà thương:"Anh ơi, khoan vội bực mình/ Em xin kể lại để anh tỏ tường". Chất dân ca Nghệ ấy quyện chặt với cái hồn Quan Họ trong bài thơ, không tách rời. Cả bốn câu cuối trong bài thơ này đều là lời Quan Họ một trăm phần trăm, để giãi bày tình yêu với Xứ Nghệ:

Muốn về...cùng hát người ơi
Gừng cay muối mặn khắc lời tri âm
Trao em chiếc nón ba tầm
Mớ ba mớ bảy mỗi lần gặp nhau...

Bất kì câu nào trong bôn câu thơ trên cũng có Quan Họ cả!
"Muốn về cùng hát người ơi" gói "Người ơi người ở đừng về" quen thuộc.
"Gừng cay muối mặn khắc lời tri âm" khiến ta không thể không nhớ đến "Tám em nhớ phong thư gửi nhạn/ Chín em nhớ đến đôi người tri âm" trong bài Quan Họ, "Mười nhớ".

"Trao em chiếc nón ba tầm" và "Mớ ba mớ bảy mỗi lần gặp nhau" thì đích thị là Quan Họ, không cần bàn cãi gì nữa, khi tác giả gọi hẳn tên trang phục đặc trưng của liền chị Kinh Bắc!

"Nón ba tầm" cũng còn gọi là "nón quai thao", hay "nón thúng quai thao" - mặt bằng, thành nón cao, vành nón rộng, quai có tua. Nón ba tầm, hay nón quai thao đã đi vào ca dao từ bao đời nay:

- "Nón này em sắm đáng trăm
Ai trông cái nón ba tầm cũng ưa"

- "Ai làm cái nón quai thao
Để cho anh thấy cô nào cũng xinh"

Còn áo "mớ ba mớ bảy", ai chưa hiểu rõ, xin đọc đoạn định nghĩa sau đây, rút từ Wikipedia:

"Trang phục liền chị thường được gọi là "áo mớ ba mớ bảy", nghĩa là liền chị có thể mặc ba áo dài lồng vào nhau (mớ ba) hoặc bảy áo dài lồng vào nhau (mớ bảy). Tuy nhiên trong thực tế, các liền chị thường mặc áo mớ ba. Về cơ bản trang phục bao gồm các thành phần: trong cùng là một chiếc yếm có màu rực rỡ thường làm bằng lụa truội nhuộm. Yếm thường có hai loại là yếm cổ xẻ (dùng cho trung niên) và yếm cổ viền (dùng cho thanh nữ). Bên ngoài yếm là một chiếc áo cánh màu trắng, vàng, ngà. Ngoài cùng là những lượt áo dài năm thân, cách phối màu cũng tương tự như ở bộ trang phục nam nhưng màu sắc tươi hơn. Áo dài năm thân của nữ, có cài khuy, khác với kiểu tứ thân thắt hai vạt trước. Chất liệu để may áo đẹp nhất thời trước là the, lụa. Áo dài ngoài thường mang màu nền nã như màu nâu già, nâu non, màu đen, màu cánh dán trong khi áo dài trong thường nhuộm màu khác nhau: màu cánh sen, màu hoa hiên, màu thiên thanh, màu hồ thuỷ, màu vàng chanh, màu vàng cốm v.v. Áo cánh mặc trong có thể thay bằng vải phin trắng, lụa mỡ gà".

Vậy đó, Vũ Tuấn Anh đã vận đến cả một nền văn hóa Quan Họ để mời chào "em" Xứ Nghệ!

Khi đề cập đến "em" mà Vũ Tuấn Anh nhắc tới trong "Gửi về thành Vinh", LonelyMan cũng đồng thời muốn đề cập đến nét Quan Họ nổi bật cuối cùng được thể hiện trong bài thơ. "Em" trong bài thơ này, cũng như "em" trong rất nhiều bài thơ khác của Vũ Tuấn Anh không phải là một người con gái cụ thể, mà chỉ là một bóng hình lãng đãng trong tâm tưởng của bất kì thi sĩ nào, một bóng hình được tưởng tượng ra để qua đó có thể trao gửi tâm tình mà thôi! Bằng chứng cho việc này chính là việc Vũ Tuấn Anh, như tôi đã nói, đã phải vận đến cả một nền văn hóa Quan Họ để mời chào "em" rốt cuộc chẳng phải để yêu theo kiểu trần tục giữa nam và nữ! Chàng thi sĩ mời người ta về rốt cuộc cũng chỉ để "hát người ơi", để "mớ ba mớ bảy mỗi lần gặp nhau" mà thôi! Chàng mời gọi "em" về với mình hay mời về với quê mình, với các liền chị Kinh Bắc? Rốt cuộc, Vũ Tuấn Anh phải lòng chẳng phải với một "em" cụ thể nào cả, mà là chàng say Xứ Nghệ! Tình yêu trong dân ca Quan Họ rất đằm thắm, nhưng không bao giờ là tình yêu xác thịt cả. Chúng ta hãy nghe vài lời Quan Họ quen thuộc nhé:

"Đứng ở đằng xa yêu nhau/
Í đứng ở đằng xa/
Con mắt liếc lại/
Í con mắt liếc lại/
Í bằng ba đứng gần"

Tóm lại, "Gửi về thành Vinh" của Vũ Tuấn Anh, suy cho cùng, là tấm lòng của một người con Kinh Bắc dành cho Xứ Nghệ mến yêu! Tình yêu Kinh Bắc dành cho Xứ Nghệ, và ngược lại, là thứ tình yêu "gừng cay, muối mặn" trải qua gian lao mới có được, nên luôn sâu đậm và vững bền.

Bận bịu vô cùng, nhưng LonelyMan gác lại nhiều thứ để giãi bày một chút tâm tình Xứ Nghệ với người Kinh Bắc, nói chung, qua đôi điều luận đàm về bài thơ "Gửi về thành Vinh" của Vũ Tuấn Anh.




Lời bình (40)